Rối loạn thách thức chống đối Oppositional Defiant Disorder ODD

Author: Bs. Nguyễn Thị Ngọc Minh

Post date:

Ngay cả những đứa trẻ ngoan nhất cũng có lúc gặp khó khăn và thử thách. Nhưng ranh giới giữa trẻ có cá tính mạnh mẽ và trẻ chứng rối loạn thách thức chống đối (ODD) khá khó phân biệt.Ngay cả những đứa trẻ ngoan nhất cũng có lúc gặp khó khăn và thử thách. Nhưng ranh giới giữa trẻ có cá tính mạnh mẽ và trẻ chứng rối loạn thách thức chống đối (ODD) khá khó phân biệt.
Là cha mẹ, bạn không cần phải cố gắng một mình trong việc cố gắng quản lý một đứa trẻ mắc chứng rối loạn thách thức chống đối ODD. Các bác sĩ, chuyên gia sức khỏe tâm thần và chuyên gia phát triển trẻ em có thể giúp đỡ.
Điều trị ODD về mặt hành vi liên quan đến việc học các kỹ năng để giúp xây dựng các tương tác tích cực trong gia đình và quản lý các hành vi có vấn đề. Liệu pháp bổ sung, và có thể là thuốc, có thể cần thiết để điều trị các rối loạn sức khỏe tâm thần liên quan.

Rối loạn thách thức chống đối - Oppositional Defiant Disorder (ODD) là gì?


Rối loạn thách thức chống đối - Oppositional Defiant Disorder (ODD) là một chứng rối loạn hành vi trong đó trẻ có biểu hiện tâm trạng tức giận hoặc cáu kỉnh, hành vi thách thức hoặc chống đối và thù hằn những người có thẩm quyền. Hành vi của trẻ thường làm gián đoạn thói quen hàng ngày của chúng, bao gồm các hoạt động trong gia đình và ở trường.
Các triệu chứng không dễ phân biệt do dễ nhầm lẫn giữa việc trẻ có cá tính mẽ và trẻ thực sự mắc chứng rối loạn thách thức chống đối ODD. Bởi những độ tuổi phát triển nhất định việc xuất hiện các biểu hiện thách thức và chống đối là sự phát triển bình thường, đặc biệt là những đứa trẻ ở độ 2 tuổi “khủng hoàng 2 tuổi” và những năm đầu của tuổi teen. Và khó khăn cũng chính là Các dấu hiệu của chứng rối loạn thách thức chống đối ODD cũng thường bắt đầu trong những năm mầm non. Đôi khi ODD có thể phát triển muộn hơn, nhưng hầu như luôn luôn xảy ra trước những năm đầu thiếu niên. Những hành vi này gây ra sự suy giảm đáng kể đối với các hoạt động gia đình, xã hội, trường học và nơi làm việc. Chúng có thể thể hiện sự bất chấp của mình ở nhiều mức độ khác nhau.
Do đóm khi hành vi thách thức và chống đối kéo dài hơn 6 tháng và nghiêm trọng hơn mức bình thường, có thể có là trẻ mắc chứng rối loạn thách thức chống đối ODD.

Các ước tính cho thấy 2% đến 16% trẻ em và thanh thiếu niên mắc chứng rối loạn thách thức chống đối ODD. Ở trẻ nhỏ, ODD phổ biến hơn ở trẻ em trai. Ở trẻ lớn hơn, nó xảy ra như nhau ở trẻ em trai và trẻ em gái. Nó thường bắt đầu trước 8 tuổi.

Nhiều trẻ em và thanh thiếu niên bị rối loạn thách thức chống đối ODD cũng có các vấn đề hành vi khác, như:
Rối loạn thiếu tập trung
Khuyết tật học tập
Rối loạn tâm trạng (chẳng hạn như trầm cảm)
Rối loạn lo âu.
Một số trẻ mắc chứng ODD tiếp tục mắc chứng rối loạn hành vi nghiêm trọng hơn được gọi là rối loạn hành vi.

Các triệu chứng Rối loạn thách thức chống đối ODD

Các triệu chứng của ODD có thể bao gồm:
Tâm trạng ức giận và cáu kỉnh:
  • Thường xuyên và dễ tức giận, cáu kỉnh, bực bội.
  • Dễ mất bình tĩnh, dễ bị kích động.
Tranh cãi và chống đối.
  • Tranh cãi thái quá với người lớn, những người có thẩm quyền
  • Chủ động từ chối tuân thủ các yêu cầu và quy tắc
  • Cố gắng làm phiền hoặc làm khó chịu, làm buồn lòng người khác, hoặc dễ bị người khác làm phiền
  • Đổ lỗi cho người khác về những sai lầm của bạn
Tính thù hằn
  • Thường gây ác cảm hoặc thù hận
  • Cay cú và tìm cách trả thù
  • Chửi thề hoặc sử dụng ngôn ngữ tục tĩu
  • Nói những điều ác ý và cay độc khi bị kích động
  • Đã thể hiện hành vi thù hận hoặc thù hận ít nhất hai lần trong sáu tháng qua.
Ngoài ra, nhiều trẻ mắc chứng Rối loạn thách thức chống đối ODD thường ủ rũ, dễ bực bội và tự ti. Đôi khi trẻ cũng có thể lạm dụng ma túy và rượu.

ODD có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng:
  • Nhẹ. Các triệu chứng chỉ xảy ra ở một môi trường, chẳng hạn như chỉ ở nhà, trường học, cơ quan hoặc với bạn bè đồng trang lứa.
  • Vừa phải. Một số triệu chứng xảy ra trong ít nhất hai môi trường.
  • Dữ dội. Một số triệu chứng xảy ra ở ba hoặc nhiều hơn ở các môi tường khác nhau. Đối với một số trẻ, các triệu chứng ban đầu có thể chỉ xuất hiện ở nhà, nhưng thời gian kéo dài sang các môi trường khác, chẳng hạn như trường học và bạn bè.


Các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ Rối loạn thách thức chống đối ODD


Nguyên nhân chính xác của ODD không được biết, nhưng sự kết hợp của các yếu tố sinh học, di truyền và môi trường có thể góp phần vào tình trạng này.

Chất hoá học của não: Rối loạn thách thức chống đối ODD có liên quan đến một số loại hóa chất não hoặc chất dẫn truyền thần kinh, hoạt động không đúng cách. Chất dẫn truyền thần kinh giúp các tế bào thần kinh trong não giao tiếp với nhau. Nếu các hóa chất này không hoạt động bình thường, các thông điệp có thể không được truyền qua não một cách chính xác, dẫn đến các triệu chứng của rối loạn thách thức chống đối ODD và các bệnh tâm thần khác. Hơn nữa, nhiều trẻ em và thanh thiếu niên mắc chứng ODD cũng mắc các bệnh tâm thần khác, chẳng hạn như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn học tập, trầm cảm hoặc rối loạn lo âu, có thể góp phần gây ra các vấn đề về hành vi của họ.

Sự khác biệt khác về cấu trúc não bộ: Một số nghiên cứu cho rằng những khiếm khuyết hoặc chấn thương ở một số vùng não có thể dẫn đến các vấn đề hành vi nghiêm trọng ở trẻ em.

Di truyền - tính cách hoặc tính khí tự nhiên của một đứa trẻ và có thể là sự khác biệt về sinh học thần kinh trong cách các dây thần kinh và chức năng não bộ.
Nhiều trẻ em và thanh thiếu niên mắc chứng ODD có các thành viên gia đình gần gũi bị bệnh tâm thần, bao gồm rối loạn tâm trạng, rối loạn lo âu và rối loạn nhân cách. Điều này cho thấy nguy cơ mắc ODD có thể do di truyền.

Môi trường - các vấn đề với việc nuôi dạy con cái có thể liên quan đến việc thiếu giám sát, kỷ luật không nhất quán hoặc khắc nghiệt, hoặc lạm dụng hoặc bỏ bê  của cha mẹ hoặc các nhân vật có thẩm quyền khác có thể làm tăng thêm sự phát triển của rối loạn hành vi.

Rối loạn bất chấp chống đối là một vấn đề tâm lý phức tạp. Các yếu tố nguy cơ có thể có gây ra chứng rối loạn thách thức chống đối ODD bao gồm:
Tính khí - một đứa trẻ có tính khí khó điều chỉnh cảm xúc, chẳng hạn như phản ứng mạnh với các tình huống hoặc khó chịu đựng sự thất vọng
Các vấn đề về nuôi dạy con cái - đứa trẻ bị lạm dụng hoặc bị bỏ rơi, kỷ luật hà khắc hoặc không nhất quán hoặc thiếu sự giám sát của cha mẹ
Các vấn đề gia đình khác - một đứa trẻ sống với cha mẹ hoặc gia đình bất hòa hoặc có cha hoặc mẹ bị rối loạn sức khỏe tâm thần hoặc sử dụng chất kích thích
Môi trường - các hành vi chống đối và bất chấp có thể được củng cố và tăng cường thông qua sự chú ý từ các đồng nghiệp và kỷ luật không nhất quán từ các nhân vật có thẩm quyền khác, chẳng hạn như giáo viên


Chẩn đoán Rối loạn thách thức chống đối ODD

Như đối với người lớn, bệnh tâm thần ở trẻ em được chẩn đoán dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng cho thấy một bệnh cụ thể như rối loạn thách thức chống đối ODD. Nếu các triệu chứng xuất hiện, bác sĩ sẽ bắt đầu đánh giá bằng cách thực hiện đầy đủ bệnh sử và khám sức khỏe. Mặc dù không có xét nghiệm trong phòng thí nghiệm để chẩn đoán cụ thể ODD, bác sĩ đôi khi có thể sử dụng các xét nghiệm như nghiên cứu hình ảnh thần kinh hoặc xét nghiệm máu nếu họ nghi ngờ có thể có lý do y tế cho các vấn đề hành vi xảy ra. Bác sĩ cũng sẽ tìm kiếm các dấu hiệu của các tình trạng khác thường đi kèm với ODD, chẳng hạn như tăng động giàm chú ý ADHD và trầm cảm.
Nếu bác sĩ không thể tìm ra nguyên nhân thực thể cho các triệu chứng, họ có thể sẽ giới thiệu trẻ đến bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học trẻ em và vị thành niên, các chuyên gia sức khỏe tâm thần được đào tạo đặc biệt để chẩn đoán và điều trị các bệnh tâm thần ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Bác sĩ tâm thần và nhà tâm lý học sử dụng các công cụ phỏng vấn và đánh giá được thiết kế đặc biệt để đánh giá một đứa trẻ mắc bệnh tâm thần. Bác sĩ căn cứ chẩn đoán của họ dựa trên các báo cáo về các triệu chứng của trẻ và quan sát thái độ và hành vi của trẻ. Bác sĩ thường phải dựa vào các báo cáo từ cha mẹ, giáo viên và những người lớn khác của đứa trẻ vì trẻ em thường khó giải thích các vấn đề của chúng hoặc hiểu các triệu chứng của chúng.

Điều trị rối loạn thách thức chống đối ODD và Chăm sóc tại nhà


Điều trị ODD dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm:
Tuổi
mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng
Khả năng tham gia và dung nạp các liệu pháp cụ thể.

Điều trị thường bao gồm sự kết hợp của những điều sau:

Tâm lý trị liệu: Loại hình tư vấn này nhằm mục đích giúp trẻ phát triển các kỹ năng đối phó, xã hội và giải quyết vấn đề hiệu quả hơn, cũng như cách thể hiện và kiểm soát cơn giận. Một loại liệu pháp được gọi là liệu pháp hành vi nhận thức CBT nhằm mục đích định hình lại suy nghĩ của trẻ (nhận thức) để cải thiện hành vi.

Liệu pháp gia đình: Điều này có thể được sử dụng để giúp cải thiện sự tương tác trong gia đình và giao tiếp giữa các thành viên trong gia đình. Một kỹ thuật trị liệu chuyên biệt được gọi là đào tạo quản lý cha mẹ (PMT) dạy cha mẹ những cách để thay đổi tích cực hành vi của con họ. Các kế hoạch quản lý hành vi cũng thường liên quan đến việc phát triển các hợp đồng giữa cha mẹ và con cái trong đó xác định phần thưởng cho các hành vi tích cực và hậu quả (hình phạt) cho các hành vi tiêu cực.
Thuốc: Mặc dù không có loại thuốc nào được chính thức chấp thuận để điều trị Rối loạn thách thức chống đối ODD, nhưng đôi khi thuốc có thể được sử dụng để điều trị các triệu chứng (bao gồm bốc đồng và cáu kỉnh). Đôi khi, một đứa trẻ mắc chứng rối loạn thách thức chống đối ODD cần thuốc điều trị các bệnh tâm thần khác mà chúng có thể mắc phải, chẳng hạn như ADHD hoặc trầm cảm.


Các chiến lược bạn có thể thử ở nhà nếu con bạn bị Rối loạn thách thức chống đối ODD bao gồm:

  • Khen ngợi những hành vi tích cực cụ thể.
  • Đưa ra phần thưởng cho hành vi tốt, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ hơn.
  • Làm mẫu cho hành vi mà bạn muốn thấy ở con mình.
  • Tránh rắc rối và tranh giành liên quan quyền lực.
  • Chọn lựa các tranh cãi.
  • Đặt giới hạn và ranh giới rõ ràng.
  • Thực hiện một lịch trình và thói quen nhất quán.
  • Hãy dành thời gian cùng nhau làm những điều mà cả hai cùng yêu thích.
  • Đảm bảo rằng cả cha mẹ hoặc các thành viên khác trong gia đình đang làm việc cùng nhau một cách nhất quán.
  • Giúp con bạn thành công trong công việc gia đình hoặc các công việc khác.
  • Kiên nhẫn, đừng lo lắng nếu bạn không thấy cải thiện ngay lập tức.
  • Tìm hỗ trợ.


Biến chứng Rối loạn thách thức chống đối ODD

  • Trẻ em hoặc thanh thiếu niên bị ODD thường gặp rắc rối ở nhà với bố mẹ và anh chị em, ở trường thì gặp vấn đề với giáo viên và bạn bè, trẻ gặp nhiều khó khăn khi kết bạn và duy trì các quan hệ xã hội.
  • Rối loạn thách thức chống đối có thể dẫn đến:
  • Học kém ở trường hoặc nơi làm việc
  • Hành vi chống xã hội
  • Khó kiểm soát cơn bốc đồng cảm xúc
  • Mắc các chứng rối loạn tâm lý phụ
  • Gặp vấn đề về rượu hoặc ma túy
  • Tự tử

Trẻ bị Rối loạn thách thức chống đối ODD thường có hoặc phát triển các tình trạng sức khỏe tâm thần khác, bao gồm:
Điều trị các rối loạn tâm lý phụ đi kèm cũng sẽ hỗ trợ việc điều trị rối loạn thách thức chống đối. Sẽ rất khó nếu chỉ điều trị ODD không và không can thiệp tiếp cận các rối loạn đi kièm.
Phòng tránh Rối loạn thách thức chống đối ODD Không có cách nào đảm bảo để ngăn chặn chứng rối loạn chống đối chống đối. Tuy nhiên, việc nuôi dạy con cái tích cực, phát hiện và điều trị sớm có thể giúp cải thiện hành vi và ngăn tình hình trở nên tồi tệ hơn. Rối loạn thách thức chống đối ODD có thể được quản lý càng sớm thì càng tốt.
Khi bắt đầu sớm, việc điều trị thường có hiệu quả. Nếu con bạn có dấu hiệu của ODD, điều quan trọng là bạn phải tìm kiếm sự chăm sóc từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần có trình độ ngay lập tức. Nếu không được điều trị, trẻ mắc chứng ODD có thể bị bạn cùng lớp và các bạn khác từ chối vì các vấn đề về hành vi và thiếu kỹ năng xã hội. Một đứa trẻ mắc chứng ODD cũng có nhiều khả năng phát triển một chứng rối loạn hành vi nghiêm trọng hơn được gọi là rối loạn hành vi.
Điều trị có thể giúp khôi phục lòng tự trọng của con bạn và xây dựng lại mối quan hệ tích cực giữa bạn và con bạn. Các mối quan hệ của con bạn với những người lớn quan trọng khác trong cuộc đời của trẻ - chẳng hạn như giáo viên và người chăm sóc - cũng sẽ được hưởng lợi từ việc điều trị sớm.

Bs. Nguyễn Thị Ngọc Minh
SOURCES:

Mayo Clinic: "Oppositional defiant disorder (ODD)."

KidsHealth: "What Is ADHD?"

healthychildren.org: "Disruptive Behavior Disorders."